طرح خاورمیانه بزرگ و چالشهای آن

چکیده خاورمیانه دارای ویژگیهای شاخصی است که نظیر آن را در کمتر منطقه ای از جهان می توان یافت. با توجه به اهمیت این منطقه در چرخه قدرت و اقتصاد جهانی و با توجه به برخورداری این منطقه از ویژگی های ژئواستراتژیک، ژئواکونومیک و ژئوکالچر شاهد تاثیرگذاری فزاینده آن بر نظام تصمیم گیری جهانی هستیم. ایالات متحده امریکا در دستیابی به منافع خود در سطح جهان همواره طرحها و نقشه های بسیاری را برنامه ریزی و به کار برده است. طرح خاورمیانه بزرگ هم از جمله برنامه هایی است که می توان آن را در قالب یک استراتژی کلان برای سلطه همه جانبه ایالات متحده بر منطقه ارزیابی کرد. نومحافظه کاران امریکایی بر لزوم تمرکز بر حل مسائل و مشکلاتی که در این منطقه وجود داشته تاکید داشته اند. ایالات متحده امریکا اهداف مختلف امنیتی- نظامی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی را در ارائه طرح خاورمیانه بزرگ در این منطقه دنبال می کند اما در دستیابی به این منافع با چالشهایی مواجه است. چالشهای امریکا در پیاده سازی طرح خاورمیانه بزرگ را می توان به دو دسته چالشهای منطقه ای (خاورمیانه ای) و بین المللی تقسیم کرد که در نهایت این طرح را با ناکارآمدی مواجه کرده است. از جمله چالشهای منطقه ای می توان به نبود بسترهای لازم برای دموکراسی سازی، منازعات اعراب و اسرائیل و مقبولیت گروههای اسلامی اشاره کرد و تفاوت دیدگاه اروپا و امریکا نسبت به این طرح و افزایش احساسات ضد امریکایی را باید به عنوان چالشهای بین المللی این طرح نام برد. بنابراین ایالات متحده امریکا برای پیشبرد منافع خود در خاورمیانه چاره ای جز در نظر گرفتن ساخت و بافت اجتماعی- سیاسی، فرهنگی و اقتصادی منطقه و حل چالشهای منطقه ای و بین المللی ندارد.